1 wrzesień 1939 r. najazd Niemców na Polskę

Aus PemperWiki

Po rozbiciu pozostałej części Czechosłowacji plany ekspansyjne Hitlera przenoszą się na Polskę. Już 3 kwietnia 1939 r. Hitler nakazuje dowództwu Wehrmachtu przygotowanie napadu na Polskę. Ten plan otrzymuje kryptonim „Wariant Biały”. 28 kwietnia 1939 r. Hitler zapowiada podpisanie aktu o nieagresji z Polską i porozumienia z Anglią. W zamian w podpisanym 22 maja 1939 r. z Włochami tzw. „pakcie stalowym” Hitler otrzymuje gwarancję wsparcia militarnego w przypadku działań wojennych. Los Polski zostaje przesądzony podpisaniem niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji. Po inscenizacji epizodu na granicy niemiecka armia bez formalnego wypowiedzenia wojny wkracza do Polski i pokonuje polską armię w przeciągu zaledwie 5 tygodni. Zgodnie z tajną klauzulą niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji Polska zostaje całkowicie podzielona między dwa państwa.

Mapa Rzeszy (1943 r.). m.in. z okręgami Rzeszy „Gdańsk-Prusy Zachodnie” i „Kraj Warty” bądź z Generalnym Gubernatorstwem

Wcielenie Gdańska-Prus Zachodnich i Kraju Warty do Rzeszy

W ramach nowego porządku terytorialnego obydwa obszary zajęte przez Niemców zostały wcielone do Rzeszy jako okręgi Rzeszy „Gdańsk-Prusy Zachodnie” i „Kraj Warty”.

Szczególna pozycja Generalnego Gubernatorstwa

Generalne Gubernatorstwo obejmowało dystrykt warszawski, krakowski, radomski i lubelski. Po napadzie Niemiec na Związek Radziecki w 1941 w skład Generalnego Gubernatorstwa wszedł dystrykt Galicja Wschodnia z Lwowem. Działania na terenie Generalnego Gubernatorstwa cechowały się brutalną polityką okupacyjną. Setki tysięcy Polaków zostało deportowanych na roboty przymusowe w gąb Rzeszy. Na terenie całego Generalnego Gubernatorstwa dokonywano przymusowych przesiedleń: obywatele pochodzenia żydowskiego zostali zmuszeni do osiedlenia się w gettach, a następnie byli deportowani do obozów zagłady utworzonych przez SS

Administracja

26 października 1939 r. niemieckie władze okupacyjne powołały do życia Generalne Gubernatorstwo, które sprawowało władzę cywilną na okupowanych terenach Polski. Obszar Generalnego Gubernatorstwa obejmował Polskę centralną. Na wschodzie graniczył ze Związkiem Radzieckim na rzekach Bug i San, na południu z Węgrami (Karpato-Ukraina) i z wówczas autonomiczną Słowacją oraz na Zachodzie i na Północy z Rzeszą Niemiecką (pruskie prowincje Śląsk, później Górny Śląsk i Prusy Wschodnie, dalej Kraj Warty). Generalne Gubernatorstwo nie było częścią Rzeszy i posiadało odrębną policję, walutę, dewizy i cło. Początkowo siedzibą generalnego gubernatora Hansa Franka była Łódź. Po pochopnym wcielenie Łodzi do Rzeszy (9.11.1939 r.) generalny gubernator przeniósł swoją siedzibę do Krakowa (13.11.1939 r.).

Mapa Generlanego Gubernatorstwa

Spór o kompetencje pomiędzy SS i generalnym gubernatorem

Na terenie całej Rzeszy, w tym także na okupowanych terenach, toczy się zaciekła walka o wpływy i zakresy kompetencji. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa walczą Himmler i Frank. W listopadzie 1941 r. ostatecznym zwycięzcą tego sporu zostaje Reichsführer SS Heinrich Himmler. Od tego momentu jednostki SS decydują o życiu lub śmierci Żydów. Na terenie dystryktu krakowskiego oddziałami SS dowodzi wyższy dowódca SS i policji Wschód, generał Wilhelm Krüger, który podobnie jak Frank rezyduje na zamku wawelskim. Pod Krügera podlegają wszystkie jednostki SS i policji na terenie całego Generalnego Gubernatorstwa. Jego adiutantem jest Hauptsturmführer SS Graf Korff. Jednak inicjatywa „polityki żydowskiej” zajmuje się bardziej dowódca SS i policji dystryktu krakowskiego Oberführer Julian Scherner oraz dowódca jego sztabu Sturmbannführer SS Willi Haase. Najwidoczniej Scherner i Korff dobrze rozumieli się z późniejszym komendantem obozu Amonem Göthem, ponieważ byli częstymi gośćmi biesiad organizowanych w willi Götha.^[1]

Hans Frank

Zadanie tych dowódców oraz podległych im jednostek polegało przede wszystkim na zabijaniu przeciwników politycznych, członków partii komunistycznych oraz wszystkich osób uznanych za „rasowo małowartościowych” („Żydów i Cyganów”) żyjących na zdobytych „terenach wschodnich”.^[2]

Praca przymusowa dla Żydów

26 października 1939 r. Hans Frank wprowadził na terenie Krakowa przymusową pracę dla Żydów oraz obowiązek pracy dla ludności polskiej. Zgodnie z tym rozporządzeniem Żydzi mogli być dowolnie odsyłani i zmuszani do pracy przymusowej. Musieli odgarniać śnieg, sprzątać ulice lub przewozić meble. Żydzi byli zdani na łaskę i niełaskę, musieli opuszczać swoje mieszkania , które mogły być zajęte w przeciągu kilku godzin.^[3]

Likwidacja ekonomicznych podstaw życia żydowskiego

Początkowo Żydzi otrzymywali odszkodowania za swoje straty. Jednak wraz z upływem czasu wysokość tych odszkodowań malała. W lutym 1941 r. zostało wydane specjalne rozporządzenie regulujące kwestie przyznawania odszkodowań. Zgodnie z tym rozporządzeniem górna granica odszkodowania nie mogła przekroczyć 250 złotych. W tym okresie minimalne zapotrzebowanie na środki od życia były ustalone na poziomie 1300 złotych. To rozporządzenie miało jedynie na celu zniszczenie ekonomicznych podstaw życia żydowskiego. W przypadku przejęcia własności żydowskiej przez Niemca nowy właściciel nie miał obowiązku spłacać długów, jednak miał prawo żądać uregulowania długów wobec niego.

„Dobrowolne” przesiedlenie Żydów

12 kwietnia 1940 r. Hans Frank ogłosił dla Generalnego Gubernatorstwa: „Należy wypędzić Żydów z miasta, ponieważ całkowicie niedopuszczalnym jest, aby w mieście, które dostąpiło wielkiego zaszczytu i zostało wybrane przez Führera na siedzibę ważnego urzędu Rzeszy, snuły się tysiące i dziesiątki tysięcy Żydów i aby zajmowali oni mieszkania” ^[4]

Przesiedlanie Żydów

W ten sposób w dniu 18 maja 1940 r. rozpoczęło się „dobrowolne wysiedlanie”. Od początku roku liczebność żydowskich mieszkańców Krakowa wzrosła z 56 000 do 80 000. Do jesieni tego roku z Krakowa miało zostać usuniętych 60 000 Żydów. Wysiedlenie Żydów miało na celu stworzenie przestrzeni życiowej i mieszkalnej dla niemieckich urzędników, policjantów i członków SS, którzy przybywali do Krakowa z terenów całej Rzeszy. Władze powiatowe ogłosiły, że wszyscy Żydzi, którzy do końca lata „dobrowolnie” opuszczą Kraków, otrzymają pozwolenie na osiedlenie się w dowolnym miejscu na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Wysiedleńcy otrzymywali od gmin żydowskich pomoc finansową i środki do życia. Od listopada niemieckie służby bezpieczeństwa rozpoczęły łapanki Żydów, którzy pozostali w mieście i nie mieli pozwolenia na pobyt.^[5]

„Akcja pacyfikacyjna” wobec grup ruchu oporu

Już w okresie od 10 maja do 12 czerwca 1940 r okupanci podejmują akcje terroru wobec polskich grup ruchu oporu. W tym czasie Hans Frank rozkazuje aresztowanie 3500 członków polskiego ruchu oporu oraz zamordowanie w więzieniach ok. 3000 tzw. „przestępców zawodowych”. Te działania zostają nazwane Nadzwyczajną Akcją Pacyfikacyjną. Frank, który miał poparcie samego Hitlera, w następujący sposób wyjaśnia swoje postepowanie: „Nie musimy wysyłać tych elementów do obozów koncentracyjnych Rzeszy, ponieważ oznaczałoby to jedynie kłopoty i niepotrzebną wymianę korespondencji z członkami rodzin. Załatwimy tę sprawę na własnym podwórku. I załatwimy ją w najprostszy sposób”. ^[6]

„Obszar wolny od Żydów“

Jednym z najważniejszych celów narodowosocjalistycznych okupantów było stworzenie z Generalnego Gubernatorstwa „obszaru wolnego od Żydów” i umożliwienie w ten sposób niemieckiego osadnictwa na tych terenach. W przemowie z 26 marca 1941 r. Hans Frank stwierdził „(…) Führer obiecał mi, że w najbliższym czasie Generalne Gubernatorstwo będzie obszarem wolnym od Żydów. Ponadto zostało postanowione, że w przyszłości Generalne Gubernatorstwo stanie się niemiecką przestrzenią życiową. Na obszarze, na którym dzisiaj żyje 12 milionów Polaków ma zamieszkać 4-5 milionów Niemców. Generalne Gubernatorstwo musi stać się tak czysto niemieckim krajem jak Nadrenia (…).”.

Podsumowanie

Niemiecka okupacja Generalnego Gubernatorstwa łączyła w sobie elementy polityki wyzysku i zagłady. Zagłada ludności żydowskiej i znacznej części ludności polskiej została urzeczywistniona w niespotykanym zakresie. Równocześnie, w obliczu przeciągającej się wojny na Wschodzie, zaczęto wdrażać politykę wyzysku, która działała równolegle do akcji zagłady (zagłada przez pracę) i miała zrekompensować znaczące braki siły roboczej w gospodarce niemieckiej. Z założenia Generalne Gubernatorstwo miało być gospodarczo całkowicie uzależnione od Rzeszy, jednak nie miało nic kosztować. Zgodnie z taką koncepcją i z gospodarczo-politycznego punktu widzenia Generalne Gubernatorstwo było „dobrem zrabowanym”, które jak najszybciej miało zostać splądrowane, a jego gospodarka całkowicie zniszczona. Generalne Gubernatorstwo nie miało stać się obszarem zarządzanym przez Rzeszę, lecz pozostać w stanie całkowitej dezorganizacji. Administracja niemiecka miała zajmować się wyłącznie sprawami dotyczącymi bezpośrednio okupanta, a Polacy mieli być zostawieni na łaskę losu.

Przypisy

1. ↑ Mietek Pemper, Der Rettende Weg, Schindler Schindlers Liste. Die Wahre Geschichte, Hamburg 2005, s. 45 i n.
2. ↑ Tamże, S.45
3. ↑ Mietek Pemper, Der Rettende Weg, Schindler Schindlers Liste. Die Wahre Geschichte, Hamburg 2005, s. 30.
4. ↑ Frank Golczewski, Die Ghettoisierung, w: Dimension des Völkermordes. Die Zahl der jüdischen Opfer des Nationalsozialismus, Wolfgang Benz (wyd.), Monachium 1996, s. 433
5. ↑ Mietek Pemper; der Rettende Weg, Hamburg 2005, S 38
6. ↑ Cytat według: Johannes Sachslehner, Der Tod ist ein Meister aus Wien, Wien-Graz-Klagenfurt 2008, s. 56.

Artykuły nt. Krakowa

Tablica chronologiczna • Kraków
Rozdział 1 - 1 wrzesień 1939 r. najazd Niemców na Polskę • Rozdział 2 - Utworzenie i likwidacja getta w Krakowie • Rozdział 3 - Praca przymusowe czy ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej? • Rozdział 4 - Obóz pracy przymusowej w Płaszowie • Rozdział 5 - Historia Emalii • Rozdział 6 - Płaszów staje się obozem koncentracyjnym • Rozdział 7 - Kara dla morderców