Praca przymusowe czy ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej?

Aus PemperWiki

Budynek w którym w 1942 r. odbyła się konferencja w Wannsee

Zagłada Żydów – wyniszczenie przez pracę

Zwłoki radzieckich więźniów wojennych

Richard Glücks, szef działu inspekcji obozów koncentracyjnych

Na skutek decyzji podjętych w styczniu 1942 roku podczas konferencji w Wannsee pojawiło się prawdziwe zagrożenie ludności żydowskiej. Od tego momentu celem narodowych socjalistów stało się jak najszybsze zamordowanie wszystkich Żydów na niemieckim obszarze władzy.^[1] Jednocześnie fatalna sytuacja na froncie wschodnim oznaczała brak siły roboczej w niemieckiej rzeszy. Dlatego Reichsführer Heinrich Himmler w piśmie skierowanym do generała Richarda Glücksa, ówczesnego inspektora obozów koncentracyjnych, rozkazał, aby w przeciągu kolejnych tygodni przyjął do swoich obozów w 150.000 żydów. W ciągu 3 miesięcy, od listopada 1941 roku do stycznia 1942 roku, w niemieckich obozach zmarło ponad pół miliona rosyjskich więźniów wojennych. W ten sposób pojawiły się braki siły roboczej, które miały zostać uzupełnione przez Żydów. Naziści mówi wprost o „wyniszczeniu przez pracę”.^[2]

Wyzysk żydowskiej siły roboczej

Więźniowie żydowscy przy pracach przymusowych w Płaszowie, 1943-1944 r

Na podstawie protokołów posiedzeń władz Generalnego Gubernatorstwa można stwierdzić, że niezależnie od planów późniejszej, całkowitej zagłady Żydów planowano także wykorzystanie Żydów jako siły roboczej w trakcie trwania wojny. Szef produkcji zbrojeniowej w Krakowie, generał Maximilian Schindler zwrócił się do Generalnego Gubernatora Hansa Franka z informacją, że usunięcie z obszaru przemysłu i gospodarki w żydowskiej siły roboczej byłoby nierozsądnym posunięciem. Wprawdzie także on popierał wysiedlenie (czyli zagładę) Żydów, jednak uważał, że "na czas trwania wojny Żydzi powinni zostać utrzymani w stanie zdolności do pracy“^[3] Przykładowo w połowie lipca 1942 roku "prawie wszystkie naprawy mundurów i butów" żołnierzy walczących na froncie wschodnim zostały przeprowadzone przez żydowskich pracowników przymusowych.^[4] Propozycja generał Schindlera przewidująca zatrudnienie części Żydów z Generalnego Gubernatorstwa w przemyśle zbrojeniowym i przyznanie im większych racji żywnościowych spotkała się początkowo z akceptacją generalnego gubernatora Hansa Franka. Jednak wykorzystanie żydowskiej siły roboczej kolidowało z rozporządzeniem Himmlera z 19 lipca 1942 r. nakazującego, że do końca roku Generalne Gubernatorstwo musi być „wyczyszczone” z Żydów. ^[5]

Praca przymusowa czy ostateczne rozwiązanie?

Więźniowie obozu w Buchenwaldzie podczas prac przymusowych, 1937/38 r.

Rząd nazistowski podjął więc kroki mające na celu realizację zaplanowanej masowej zagłady narodu żydowskiego. Niezgoda panowała jedynie w stosunku do tego, która kwestia była ważniejsza: jak najszybsza zagłada narodu Żydowskiego czy wykorzystanie żydowskiej siły roboczej w ramach gospodarki wojennej? Żydzi niezdolni do pracy mieli zostać przewiezieni do obozów zagłady. Natomiast Żydzi zdolni do pracy mieli być umieszczani w obozach koncentracyjnych i wykorzystywani do pracy przymusowej. Nadal istniał konflikt pomiędzy rasowo-politycznymi i gospodarczo-politycznymi celami morderczego planu. Żydzi zdolni do pracy mieli „wykonywać jak najwięcej produktywnej pracy i być zadręczani na śmierć”. Dr Josef Bühler, sekretarz stanu w rządzie generalnego Gubernatorstwa, opowiedział się za rozpoczęciem „rozwiązania kwestii żydowskiej”. „Żydzi muszą jak najszybciej zniknąć z terenów Generalnego Gubernatorstwa, ponieważ przede wszystkim tutaj Żyd będący nosicielem zarazy stanowi nieustanne zagrożenie. Ponadto nieustający szmugiel powoduje dezorganizację gospodarczej struktury kraju. Ponadto z 2,5 miliona Żydów i tak większość przypadków jest niezdolna do pracy.”.^[6]

Generalne Gubernatorstwo bez Żydów?

Praca przymusowa w fabryce włókienniczej w getcie w Theresienstadt na terenie byłej Czechosłowacji, 1941&1945 r

Żydowskie robotnice w szwalni, getto w Łodzi, Polska

Rozporządzenie Himmlera z 19 lipca 1942 r. nakazujące „oczyszczenie” Generalnego Gubernatorstwa z Żydów było konsekwentnie realizowane. Wyjątek stanowili jedynie Żydzi przebywający w obozach pracy przymusowej w Krakowie, Warszawie, Częstochowie, Radomiu i Lublinie. Wszystkie pozostałe zakłady zatrudniające Żydów były zamykane bądź łączone z zakładami znajdującymi się na obozów w wymienionych miastach. Każde odstępstwo od tej reguły wymagało jednoznacznego pozwolenia od Himmlera. Te działania były konieczne do „zaprowadzenia nowego porządku w Europie oraz dla bezpieczeństwa i czystości niemieckiej Rzeszy i sfer jej zainteresowań. Każde naruszenie zagraża spokojowi i porządkowi oraz stanowi zalążek ruchu oporu w Europie, a także wspiera degenerację kontynentu jako ogniska obyczajowej zarazy.” ^[7]

Inspekcja zbrojeniowa znajdująca się w konflikcie z SS rozpaczliwie starała się dowieść konieczności wykorzystania żydowskiej siły roboczej w przemyśle zbrojeniowej oraz bezsensowności akcji przesiedleńczych realizowanych przez SS. Utrata żydowskiej siły roboczej na obszarach przemysłu tekstylnego czy samochodowego prowadziłaby do przestojów w produkcji na poziomie od 25% do 100%.^[8]

Obozy koncentracyjne w Europie

Skupianie Żydów w obozach koncentracyjnych

Generał Curt Ludwig Freiherr von Gienanth

Na list generała Gienatha z 5 września 1942 r. skierowany do Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu zareagował Himmler publikacją okólnika w dniu 9 października 1942 r. W tym piśmie Himmler stwierdził, że w „prawdziwych” zakładach zbrojeniowych Żydzi będą pracowali w osobnych halach produkcyjnych, które powinny być częścią obozów przyfabrycznych. Następnie obozy przyfabryczne powinny być częścią dużych obozów koncentracyjnych, które będą znajdowały się na wschodzie Generalnego Gubernatorstwa. … „Jednak i stamtąd, zgodnie z życzeniem Führera, Żydzi powinni zniknąć pewnego dnia”. ^[9]

Kompromis

Wehrmacht miała przekazywać swoje zlecenia do realizacji do SS, a SS miała gwarantować dostawy żądanych części mundurów. Jednak każdy, kto miał nadzieję, że pod pozorem działań na rzecz przemysłu zbrojeniowego będzie mógł chronić Żydów i ich działania, nie może liczyć na żadne zrozumienie. W końcu obydwie strony sporu, Wehrmacht i SS, doszły do porozumienia uzgadniając „redukcję żydowskiej siły roboczej w przemyśle zbrojeniowym bez negatywnych wpływów na produkcję”. Za każdego udostępnionego robotnika SS otrzymywało 5 złotych (mężczyzna) bądź 4 złote (kobieta) dziennie. Od tej kwoty odejmowano 1,60 na utrzymanie robotników. [10] Powyższe porozumienie obowiązywało w momencie, gdy Julius Madritsch i Oskar Schindler otworzyli swoje fabryki.

Katastrofalne skutki dla gospodarki

Hans Frank, Generalny Gubernator Polski

Żydzi w Auschwitz-Birkenau (scena z filmu „Lista Schindlera”)

Opisane porozumienie między Wehrmachtem a SS nie dotyczyło przedsiębiorstw prywatnych, które wykorzystywały żydowską siłę roboczą do produkcji związanej z toczącą się wojną. Po rozpoczęciu przez SS akcji wysiedleńczych do obozów zagłady Auschwitz II-Birkenau, Sobibór, Treblinka, Bełżec, Kulmhof i Majdanek wiele z tych przedsiębiorstw pozostało bez pracowników i zostało zamkniętych. Podczas narady w dniu 9 grudnia 1942 r. gubernator Frank zwrócił uwagę na ten fakt: „Ze sprawdzonych grup żydowskich zabrano nam wiele ważnej siły roboczej. Oczywistym jest, że trudniej jest realizować proces produkcyjny w sytuacji, gdy podczas realizacji wojennego programu roboczego przychodzi rozkaz przekazania wszystkich Żydów do zagłady. Rząd Generalnego Gubernatorstwa nie ponosi odpowiedzialności za tę sytuację. Nakaz zagłady Żydów został wydany na najwyższym szczeblu. Musimy pogodzić z konsekwencjami tego nakazu i jedyne co możemy zrobić, to przekazać urzędom Rzeszy, że zabranie Żydów doprowadziło do najcięższych problemów produkcyjnych. Niedawno (…) udało mi się dowieść, że ta sytuacja nie miałaby miejsca, gdyby nie zabrano tysięcy Żydów pracujących we wspomnianych miejscach. Zgodnie z aktualny rozkazem należy usunąć Żydów z przemysłu zbrojeniowego; mogę mieć jedynie nadzieję, że ten rozkaz został już cofnięty bądź zostanie cofnięty w najbliższym czasie. Jeżeli tak się nie stanie, wtedy sytuacja pogorszy się jeszcze bradziej”. ^[10]

Krematorium na terenie obozu koncentracyjnego w Majdanku

System struktury obozów

Struktura Głównego Urzędu Gospodarki i Administracji SS pod dowództwem Obergruppenführera Oswalda Pohla

Gdy w 1943 r. Göth został komendantem obozu pracy przymusowej w Płaszowie „SS miało nieograniczoną władzę nad żydowską siłą roboczą na terenie Generalnego Gubernatorstwa”. Wszyscy robotnicy zakładów zbrojeniowych w tej części Polski byli udostępniania przez SS. Na początku 1942 r., po stworzeniu przez Oswalda Pohla Głównego Urzędu Gospodarki i Administracji SS w Oranienburgu, nastąpiły zmiany w strukturze obozów. Główny Urząd został podzielny na cztery Grupy Urzędów (D, D2, D3 i D4).

Konsekwencje porażki pod Stalingradem

Selekcja węgierskich Żydów w obozie zagłady Auschwitz-Birkenau, maj 1944 r.

Na krótko przed przyjęciem przez Götha stanowiska komendanta obozu w Płaszowie Wehrmacht doznała niszczącej porażki w bitwie pod Stalingradem. Po tym wydarzeniu konflikt „wśród najwyższych dowódców nazistowskich, czyli między tymi, którzy chcieli kontynuować politykę zagłady i między tymi, którzy chcieli pogodzić kwestię żydowską z gospodarczymi interesami Rzeszy znacznie się zaostrzył. SS nadal uporczywie realizowała swój cel uwolnienia Europy od wszystkich „wrogów rasowych”. Tym samym głównym zadaniem podlegającej Maurerowi Grupy Urzędów D2 było znalezienie kompromisu między tym celem SS a zapotrzebowaniem płynącym ze strony ciężko doświadczonego przemysłu zbrojeniowego”. ^[11]

Przypisy

1. ↑ Mietek Pemper, Der Rettende Weg. Schindlers Liste- die wahre Geschichte; Hamburg 2005, s. 88.
2. ↑ M. Pemper, j.w., s.89
3. ↑ Das Diensttagebuch des deutschen Generalgouverneurs in Polen 1939-1945, Stuttgart 1975, s. 516.
4. ↑ Tamże, s. 525
5. ↑ Patrz rozdział „Generalne Gubernatorstwo bez Żydów ?”
6. ↑ Cytat według Crowe, s. 189-
7. ↑ Cytat według Crowe, s. 191
8. ↑ Cztery miesiące po kapitulacji pod Stalingradem, po rozmowie z Himmlerem przeprowadzonej w maju 1943 roku, generał Schindler powiedział, że "w efekcie końcowym nie da się spełnić życzenia Reichsführera SS". Himmler będzie musiał "wycofać się z żądania odsunięcia żydowskiej siły roboczej od pracy", por. Pemper, s. 89.
9. ↑ Crowe, s. 193.
10. ↑ Frank, cytat według R. Hilberg, Die Vernichtung der europäischen Juden, t. 2, s. 555 i n
11. ↑ David Crowe, Oskar Schindler, Frankfurt 2005, s. 279.

Artykuły nt. Krakowa

Tablica chronologiczna • Kraków
Rozdział 1 - 1 wrzesień 1939 r. najazd Niemców na Polskę • Rozdział 2 - Utworzenie i likwidacja getta w Krakowie • Rozdział 3 - Praca przymusowe czy ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej? • Rozdział 4 - Obóz pracy przymusowej w Płaszowie • Rozdział 5 - Historia Emalii • Rozdział 6 - Płaszów staje się obozem koncentracyjnym • Rozdział 7 - Kara dla morderców