Rozdział 10: Schindler w Niemczech

Aus PemperWiki

Wechseln zu: Navigation, Suche
<- Vorhergehendes Kapitel lesen - Nächstes Kapitel lesen ->
Schindlers Koffer - Broschüre der Stuttgarter Zeitung
München 1949: Oskar Schindler mit von ihm geretteten Krakauer Bürgern
München 1949: Oskar Schindler mit von ihm geretteten Krakauer Bürgern

Inhaltsverzeichnis

Kontakt z lokalnym społeczeństwem

Fabrikgebäude Brünnlitz
Fabrikgebäude Brünnlitz

Oficjalną datą oswobodzenia obozu w Brünnlitz jest 9 maja, czyli dzień zajęcia Czechosłowacji przez Związek Radziecki. Dwa dni przed tą datą więźniowie obozu nawiązali pierwszy kontakt ze światem zewnętrznym. Wcześnie rano przybyli przedstawiciele zarządu gminy aby dowiedzieć się, czy w obozie panują choroby zakaźne. Wieczorem tego samego dnia Czesi dostarczyli żywność do obozu.

Wyzwolenie przez Armię Czerwoną

Dzień później nastąpiło oficjalne wyzwolenie obozu. W tym dniu do obozu wjechał żołnierz radziecki na koniu i oświadczył wszystkim, że są wolni. Żołnierz był Żydem i przemawiał do więźniów po żydowsku. Wielu podbiegło do niego i zaczęło go całować. Część więźniów chciała ukarać Williego, który by obozowym kapo i ulubieńcem Leipolda. Inna część Druga część więźniów domagała się procesu dla Willego. Wieczorem Willy został powieszony na drucie na jednej z rur w fabryce.

Powrót do Polski i emigracja

Oskar Schindler, Abraham Bankier und leitende Angstellte Quelle: Skotnicki, Oscar Schindler in the eyes of the Cracowian Jews
Oskar Schindler, Abraham Bankier und leitende Angstellte Quelle: Skotnicki, Oscar Schindler in the eyes of the Cracowian Jews
Itzhak Stern; Quelle: Oscar Schindler in the eyes of the Cracowian Jews
Itzhak Stern; Quelle: Oscar Schindler in the eyes of the Cracowian Jews

Po wyzwolenie armia objęła obóz dwutygodniową kwarantanną. Jednak na niewiele się ona zdała, ponieważ wielu Żydów natychmiast uciekło z obozu aby przedostać się do Krakowa. Jednym z pierwszych uciekinierów był Marcel Goldberg. Większość Żydów Schindlera powróciła do Krakowa i próbowała rozpocząć nowe życie. Także Abraham Bankier, Izaak Stern i Mietek Pemper powrócili do Krakowa. Jednak w obliczu narastającego antysemityzmu wśród polskiego społeczeństwa zdecydowali się niebawem na emigrację za granicę. [1] W okresie 1944 – 1947 w Polsce zamordowano ok. 2000 Żydów. Eskalacja przemocy wobec Żydów nastąpiła latem 1946 r. w Kielcach. Polacy zaatakowali żydowskich niedobitków holokaustu i zabili 42 Żydów, a 100 ranili. Wielu z tych, którzy przeżyli holokaust zrozumiało, że nie może zostać w Polsce.

Emigracja wielu Żydów do Izraela

W 1948 r. powstało państwo Izrael. Wielu Żydów natychmiast wyemigrowało do Izraela. Wśród nich było także ok. 300 Żydów Schindlera. W 1951 r. w Polsce mieszkało jeszcze ok. 80.000 Żydów. Lewis Fagen wspomina liczne ataki na Żydów, których wynikiem byli zabici i ranni. Także plądrowano mieszkania żydowskie. Sytuacja była tak poważna, że udało się ją opanować dopiero po interwencji wojska.

Poszukiwania Marcela Goldberga

Według relacji Franciszka Wichtera i Broni Gunz Marel Goldberg mieszkał wraz z rodziną ok. 130 km od Buenos Aires. Założył firmę budowlaną i zatrudniał 120 pracowników. Bronia Gunz zobaczyła przypadkowo Goldberga podczas zakupów. Musiała siłą wyciągnąć swojego męża ze sklepu, który chciał go zabić. Żydzi poinformowali rząd argentyński o przestępstwach Goldberga i przekazali mu zebrane informacje. W 1975 r. Goldberg zmarł na zawał serca. Jeden z przyjaciół Wichtera był na pogrzebie Goldberga. Był bardzo zdziwiony ilością wojskowych, którzy przybyli na pogrzeb. Goldberg prawdopodobnie miał kontakty z juntą. Goldberg spoczął w grobie obok pomnika upamiętniającego ofiary holokaustu. Jednak w obliczu licznych protestów ze strony żydowskiej jego grób został przeniesiony na przedmieścia Bueonos Aires. Od tego czasu grób Goldberga uważa się za zaginiony. [2]

Die Flucht von Emilie und Oskar Schindler

Deutsch-Brod 1945
Deutsch-Brod 1945

Ucieczka Emilii i Oskara Schindlerów W swojej książce-pamiętniku „In Oskar Schindlers Schatten“ [3]Emilia Schindler opisała swoje przeżycia podczas ucieczki z Brünnlitz. Jej wspomnienia różnią się znacznie od wspomnień Oskara Schindlera, opisanych w liście do Fritza Langa. Schindlerowie opuścili obóz w Brünnlitz w towarzystwie siedmiu Żydów. Schindler jechał w swoim Horchu, a za nim jechała ciężarówka z jego przyjaciółką Martą. 250 km na zachód od Brünnlitz Armia Czerwona zatrzymała konwój i skonfiskowała Horcha i wszystkie cenne rzeczy.

Z Leonory do Pasau

11 maja Schindlerowie z Ryszardem Rechen wsiedli do pociągu do Niemiec. Tuż przed granicą wysiedli z pociągu i szli dalej pieszo. Przechodząc przez miejscowość Leonora przez przypadek natrafili na żydowskiego podporucznika Kurta Kleina. To on załatwił dla wszystkich przepustkę, która umożliwiła im wejście do strefy amerykańskiej. Następnie jeden z żydowskich kapłanów zorganizował transport do Passau, gdzie Schindlerowie zostali przyjęci do obozu dla „Displaced Persons“.

Luftaufnahme von Konstanz am Bodensee
Luftaufnahme von Konstanz am Bodensee

Konstancja (1945)

Brief Schindlers an Fritz Lang
Brief Schindlers an Fritz Lang

W Passau jeden z amerykańskich oficerów żydowskiego pochodzenia załatwił Schindlerom i ich towarzyszom miejsca w pociągu do Konstancji. W międzyczasie grupa podróżników rozrosła się do 14 osób. W drodze przez Szwajcarię funkcjonariusze celni zatrzymali 9 osób z tej grupy (wśród nich Emilia i Oskar Schindler) i przekazali je w ręce policji francuskiej. Przez trzy tygodnie Schindlerowie przebywali w więzieniu. Dzięki szczegółowym zeznaniom Żydów pozostałych przy Emilii i Oskarze małżeństwo zwolniono z więzienia. Schindlerowie pozostali w Konstancji i podążając za radą jednego z rabinów napisał „Raport o świadczeniach i wydatkach w związku z ratunkiem Żydów”, czyli słynny raport finansowy. Oskar Schindler chciał przy najbliżej okazji przenieść się do strefy amerykańskiej ponieważ miał nadzieję, że w ten sposób łatwiej nawiąże kontakty z zagranicą.

Ojczyzna bezpowrotnie utracona

Edvard Benes; Quelle: Yad Vashem
Edvard Benes; Quelle: Yad Vashem

W międzyczasie wojska czechosłowackie zajęły Kraj Sudecki. W tym okresie nastąpiło wiele aktów odwetu wobec mieszkających tam jeszcze Niemców. Nowy rząd pod przywództwem Edwarda Benesa uznał wszystkich członków organizacji nazistowskich, SS oraz Partii Niemców Sudeckich Konrada Henleina za zbrodniarzy. Wszyscy, którzy wspierali reżim nazistów byli sądzeni przed sądami nadzwyczajnymi. Oskar Schindler z uwagi na swoją działalność na rzecz Abwehry został uznany za zbrodniarza wojennego i stracił swoje obywatelstwo czechosłowackie. W efekcie akcji przepędzania w okresie od maja do lipca 1945 r. 800.000 Niemców zamieszkujących Kraj Sudecki musiało opuścić swoje domy. Często dochodziło do samosądów i do gwałtów. W efekcie decyzji podjętych na Konferencji Poczdamskiej alianci zgodzili się na „poprawne przesiedlenie niemieckiej części społeczeństwa” obejmującej 2,5 miliona osób z Czechosłowacji do Niemiec. 1,75 miliona Niemców miało zostać przesiedlonych do strefy amerykańskiej, a 750.000 do strefy radzieckiej.

Denaczyfikacja

Oskar Schindler 1963 in Jerusalem
Oskar Schindler 1963 in Jerusalem

W Bawarii czekał na Oskara Schindlera proces denazyfikacyjny. Wszyscy członkowie NSDAP musieli poddać się temu procesowi. W trakcie tych procesów oddzielano aktywnych członków partii od tych, którzy po 1937 r. wstąpili do NSDAP w obawie przed konsekwencjami. Celem aliantów było wyeliminowanie nazistów z życia politycznego i gospodarczego.

Ustawa ż o denazyfikacji i demilitaryzacji z 5 marca 1946 r.

Latem 1946 r. alianci przekazali niemieckim sądom prawo do podejmowania decyzji w związku z toczącymi się procesami o denazyfikację. Rada Krajów Związkowych uchwaliła nową ustawę, która dzieliła nazistów na 5 kategorii: główni winni, obciążeni, obciążeni w mniejszym stopniu, współpodążający, uwolnieni od zarzutów

Dokumenty Schindlera

Oskar Schindler und Nathan Stern
Oskar Schindler und Nathan Stern

Oskar Schindler, który był agentem Abwehry i przemysłowcem, musiał liczyć się z postępowaniem denazyfikacyjnym. W celu dowiedzenia swojej niewinności zebrał oświadczenia od swoich Żydów. W skład tych dokumentów wchodziły: list Izaaka Sterna i Abrahama Bankiera z 8 maja 1945 r., zeznania trzech Żydów przed francuską policją z 9 czerwca 1945 r., oraz memorandum kapitana Monheita do urzędów alianckich. 12 października 1946 r. 24 Żydów Schindlera internowanych w obozie dla DP na terenie Austrii wysłało do Schindlera pismo, które miało mu pomóc w oczekującym go procesie.

Anmeldung Schindlers bei der polizeilichen Meldebehörde in Regensburg vom 16.12.1946
Anmeldung Schindlers bei der polizeilichen Meldebehörde in Regensburg vom 16.12.1946
Amerikanischer Entnazifizierungsbogen
Amerikanischer Entnazifizierungsbogen

Izaak Stern: Oskar Schindler – człowiek, 16 stron (PDF)

Pierwsze miejsce pracy w Monachium

Dzięki tym dokumentom Oskar Schindler nie został poddany pełnemu procesowi denazyfikacji. Od rządu bawarskiego otrzymał propozycję stanowisko jako członek rady państwa, którą jednak odrzucił. W 1947 r. dzięki wstawiennictwu swoich Żydów Schindler otrzymał posadę importera artykułów metalowych i maszyn w monachijskim biurze Jewish Agency for Palestine. Pracował tam prawie rok do momentu likwidacji biura.


Oskar Schindler w Ratyzbonie (1945-1949)

W okresie od jesieni 1945 r. do 1949 r. Schindlerowie mieszkali w Ratyzbonie. Mieszkali w mieszkaniu przy Nürnberger Straße 25, które do ich wyjazdu do Argentyny pozostało pierwszym miejscem zamieszkania. Mimo tego, iż niebawem wraz ze swoimi dobrowolnymi, „żydowskimi ochroniarzami” przeprowadzili się do „pustych i odpychających mieszkań w pobliże bardziej interesujących czarnych rynków w centrum Monachium”, to mieszkanie w Ratyzbonie pozostało ich głównym adresem zamieszkania. Dzięki temu mogli nadal otrzymywać racje żywnościowe wydawane przez JOINT i UNNRA w pobliskim obozie dla DP.[4]

Czas spędzony w Ratyzbonie był ciężkim okresem dla Schindlerów. Mieszkańcy Ratyzbony dawali wyraźnie do zrozumienia, że uważają uchodźców z Kraju Sudeckiego za „Niemców drugiej klasy”. Emilia Schindler opowiadała, jak raz wylano na nią z okna „jakąś cuchnącą ciecz”. Gdy próbowała kupić lub wymienić coś na świeże pieczywo, nieustannie słyszała, że „świeże pieczywo jest tylko dla Niemców”. [5] Wygląda na to, że okres ratyzboński zbliżył Schindlerów do siebie. Jednak ten stan nie trwał zbyt długo. W tym czasie Emilia Schindler po raz czwarty poroniła. Było to najcięższe ze wszystkich poronień. Gdy po operacji obudziła się z narkozy przy jej łóżku siedział jej mąż ze swoją kochanką, „z Giselle Schein, którą później zabrał ze sobą do Argentyny”. ref>so D. Crowe, S. 534; Emilie Schindler, In Schindlers Schatten. E.Schindler erzählt ihre Geschichte, aufgeschrieben nach Erika Rosenberg, Köln 1996, S.120 ff </ref> W obliczu „tak wielkiego rozczarowania” Emilia zrozumiała, że jej mąż nigdy się nie zmieni. Natychmiast przypomniała sobie plotki o tym, jakoby Oskar „miał w Zwittau dwoje nieślubnych dzieci”. [6]

Żydowska pomoc dla wybawcy

Oskar Schindler szukał pomocy w organizacjach żydowskich. Bazując na oświadczeniach sowich Żydów starał się rozpocząć nowe życie w Bawarii. W tamtym okresie Schindlerowie nie mieli nawet pieniędzy na podstawowe artykuły do życia. Gdy Schindler dowiedział się, że Mietek Pemper występuje w roli świadka w procesie przeciwko Amonowi Göthowi, napisał do niego list z prośbą o pomoc. [7]. 5 października1946 r., na prośbę Pempera Leib Salpeter napisał list do żydowskich organizacji na terenie RFN z prośbą o pomoc dla Schindlera.

Brief des Joint an Schindler
Brief des Joint an Schindler
Mitteilung bezüglich Schindlers Anspruch auf Hauptentschädigung
Mitteilung bezüglich Schindlers Anspruch auf Hauptentschädigung

JOINT staje się dobroczyńcą dla Schindlera

W 1947 r. starania Schindlera zostały uwieńczone sukcesem. Schindler otrzymał posadę w Monachium. Od tego czasu zarówno żydowskie gazety w Anglii, jak i żydowskie organizacje uchodźców starały się umożliwić Schindlerowi godne życie. Na przełomie 1947 i 1948 r. rozpoczęła się długotrwała współpraca Schindlera z JOINTem. Schindlerowie otrzymywali racje żywnościowe od JOINTU, a Oskar Schindler otrzymał pracę w jednym z magazynów JOINTU. Przez kilka miesięcy otrzymywał także miesięczną zapomogę w wysokości 500 dolarów.

Roszczenia odszkodowawcze wobec JOINTu?

Finanzbericht Seite 1 und 2; Quelle: Bundesarchiv Koblenz
Finanzbericht Seite 1 und 2; Quelle: Bundesarchiv Koblenz

Oskar Schindler podjął decyzję o złożeniu wniosku o pełne odszkodowanie za wydatki poniesione na rzecz ratowania Żydów w Krakowie i w Brünnlitz. Jego wniosek bazował na raporcie finansowym z 1945 r. [8] Schindler oszacował swoje straty na 2.640.000 marek. Schindler złożył podanie o odszkodowanie za namową Kasztnera i Springmanna w Budapeszcie. Za złożeniem takiego podania przemawiał dodatkowo fakt, że podczas wojny Schindler występował w roli kuriera przekazującego pieniądze do obozu w Płaszowie.

Czy Schindlerowi należy wypłacić odszkodowanie?

Rezydujący w Paryżu dyrektor JOINT Europe, dr Joseph J. Schwartz nie wiedział w jaki sposób ma się odnieść do podania Schindlera. Z opinii sporządzonej przez dr Kurta Wehle wynikało, że Schindler uzyskał swoje zakłady w wyniku procesu aryzacji, że wynagrodzenie dla robotników było znikome bądź że robotnicy nie otrzymywali żadnego wynagrodzenia oraz że podczas wojny Schindler otrzymywał pieniądze od JOINTu. [9] Dyrektor doszedł więc do wniosku, że ponieważ wydatki Schindler nie były pokrywane z jego własnych pieniędzy, nie powinien otrzymać żadnego odszkodowania. Ponadto należało dokładnie sprawdzić relacje Schindlera z nazistami. Dodatkowo należało sprawdzić, czy majątek za który Schindler domagał się odszkodowania to majątek, który Schindler posiadał przed wojną czy też majątek, który Schindler zgromadził w czasie wojny. [10]

Schindler-Biograph Crowe
Schindler-Biograph Crowe
Lastenausgleich von Schindlers Fabrik in Brünnlitz, u.a. Fabrik, Privatbesitz, Maschinen usw.
Lastenausgleich von Schindlers Fabrik in Brünnlitz, u.a. Fabrik, Privatbesitz, Maschinen usw.

Negatywna decyzja JOINTu w sprawie wniosku Schindlera

W uzasadnieniu swojej decyzji JOINT stwierdził, że do zadań JOINTu nie należy wypłata odszkodowania „za wydatki poniesione przez jednostki indywidualne lub organizacje” – bez względu na przyczyny poniesienia tychże wydatków.[11] JOINT nie ponosi moralnej odpowiedzialności za „odszkodowanie Niemca za to, że był przyzwoity wobec Żydów”. [12] Schindler może co najwyżej otrzymać odszkodowanie od Żydów, którym pomógł lecz na pewno nie od JOINTu. Z uwagi ten fakt należy odrzucić jakiekolwiek prawne zobowiązania JOINTu wobec Schindlera. W powojennej Europie, w latach 1946-1950 JOINT z pewnością był największą żydowską organizacją pomocniczą, która zebrała kwotę 280 milionów dolarów i przeznaczyła ją na umożliwienie Żydom zbudowania nowego życia lub emigracji do Palestyny bądź do Izraela. [13]

Ocena Davida Crowe

Oskar Schindler mit Kindern, 1963 in Jerusalem
Oskar Schindler mit Kindern, 1963 in Jerusalem

„W 1939 przybył do Polski jako poszukiwacz przygód i zarówno w Polsce, jak i wcześnie w protektoracie Czech i Moraw, profitował z nazistowskiej polityki aryzacji. Zatrudniał żydowskich robotników przymusowych również dlatego, ponieważ w ten sposób miał niższe koszty i mógł osiągać wyższe zyski. Nie można wykluczyć, iż w momencie wyjazdu z Brünnlitz nadal posiadał część swojego majątku. Były to rzeczy, które stracił w ciągu kliku dni swojej ucieczki. Resumując można stwierdzić, że żadna poważna organizacja żydowska, która chciała pomóc ocalałym z holokaustu w budowaniu nowego życia, nie mogła ignorować przynależności Schindlera do partii nazistowskiej oraz faktu, że jego majątek został zgormadzony m.in. dzięki przymusowej pracy żydowskich robotników.” [14]

[Biografia Schindlera napisana przez Davida Crowe jest bardziej niż kontrowersyjna. Wielu historyków zwraca uwagę na niepoważne podejście autora do tematu i często bardzo naciągane opnie na temat działalności Oskara Schindlera. Crowe ze wszystkich sił starał się „zburzyć mit Schindlera” i nieustannie podkreślał słabości Schindlera, a nie koncentrował się na zmianie, która w nim zaszła. W ten sposób powstał obraz Oskara Schindlera przeczący historycznym przekazom. Wydaje się, że materiał źródłowy po prostu przerósł Davida Crowe. Napisana przez niego biografia gubi się w niezliczonej ilości szczegółów, autor często nie dostrzega rzeczy oczywistych i wydaje opnie, które nie mają żadnego odzwierciedlenia w stanie faktycznym. [15]

Zapomoga z JOINTu

Brief des Joints an  Oskar Schindler von 1949; Quelle: Bundesarchiv Koblenz
Brief des Joints an Oskar Schindler von 1949; Quelle: Bundesarchiv Koblenz

Mimo wszystko JOINT przyznał Schindlerowi zapomogę w wysokości 15.000 dolarów. Schindler był wprawdzie rozczarowany wysokością tej sumy, jednak w momencie, gdy dowiedział się, że zostanie mu wypłacona, zdecydował się na wyjazd do Argentyny.

Emigracja

Schindlers Einwanderungserlaubnis nach Argentinien
Schindlers Einwanderungserlaubnis nach Argentinien

JOINT był świadom, że z uwagi na fakt, iż Schindler pomagał Żydom nie może zbudować swojej przyszłości w Niemczech. Z Schindlerem do Argentyny wyjechały trzy kobiety: Emilia, Roma Horowitz i Gisa Schein. W sierpniu 1948 r. Schindlerowie i ich towarzysze opuścili port w Genui. Podróż była bardzo ciężka i prawie wszyscy cierpieli na chorobę morską. Po 28 trudnych dniach ich statek dopłynął szczęśliwie do portu w Buenos Aires.

Przypisy

  1. Mietek Pemper, Der Rettende Weg, Hamburg 2005; S. 231f
  2. So David Crowe, S. 517-519
  3. Schindler Oskar Schindler Oskar SchindlerOskar SchindlerOskar Schindler Oskar Schindler erzählt ihre Geschichte, aufgeschrieben von Erika Rosenberg; Köln 1997.
  4. so Crowe unter Bezug auf Herbert Steinhouse,a.a.O., S. 533
  5. so D. Crowe, S. 534
  6. Emilie Schindler, In Schindlers Schatten. E.Schindler erzählt ihre Geschichte, aufgeschrieben nach Erika Rosenberg, Köln 1996,S.120 ff; David Crowe, a.a.O., S. 534
  7. Mietek Pemper, Der Rettende Weg; Hamburg 2005, S. 235
  8. Der Finanzbericht findet sich im Schindler Nachlass im BA Koblenz. In unseren digitalisierten Dokumenten ist er unter einsehbar.
  9. Das Geld das Oskar Schindler in Budapest erhielt, leitete er stets korrekt an die Juden in Krakau weiter, so D.Crowe, S. 538
  10. Dr. Kurt Wehle an Dr. Joseph J. Schwartz, Brief vom 22. 12.1948, Paris, AJJDC Archives,1, zitiert nach D. Crowe, S. 539
  11. ebenda
  12. ebenda.
  13. D. Crowe, S. 541
  14. So das Urteil von David Crowe, S. 542
  15. siehe die Rezensionen von Crowe’s Buch in den führenden deutschen Zeitungen: http://www.perlentaucher.de/buch/21938.html ; http://www.rezensionen.ch/buchbesprechungen/oskar_schindler/3821807598.html ; http://www.literaturkritik.de/public/rezension.php?rez_id=9145&ausgabe=200603 http://www.geschichtsforum.de/f196/oskar-schindler-die-biographie-9568/ http://www.berlinerliteraturkritik.de/index.cfm?id=10892 http://www.spiegel.de/kultur/literatur/0,1518,329605,00.html
Persönliche Werkzeuge