Rozdział 11: Emigracja do Argentyny i powrót

Aus PemperWiki

Wechseln zu: Navigation, Suche
<- Vorhergehendes Kapitel lesen - Nächstes Kapitel lesen ->
Zgodna na imigrację do Argentyny dla Oskara Schindlera, 1949 r.
Zgodna na imigrację do Argentyny dla Oskara Schindlera, 1949 r.

„Urodziłem się w Czechosłowacji i miałem wielu żydowskich przyjaciół. Z biegiem czasu uświadomiłem sobie, że mam tylko dwie możliwości do wyboru: albo całkowicie połączę się z Żydami i wraz z nimi będę narażał swoje życie albo zapomnę o nich i w ten sposób przyczynię się do ich śmierci. Wielu przeciwników nazistowskiego reżimu nie miało siły aby wytrwać w opozycji do samego końca i właśnie dlatego tak niewielu Niemców pomagało Żydom “

Oskar Schindler


Inhaltsverzeichnis

Emigracja do Argentyny i powrót

Emilia i Oskar Schindler w Argentynie, 1952 r.
Emilia i Oskar Schindler w Argentynie, 1952 r.
Hodowla nutrii Schindlera w Argentynie
Hodowla nutrii Schindlera w Argentynie

Po przyjeździe do Argentyny Schindlerowie pracowali na farmie Jacoba Murmis. W marcu 1953 r. Oskar Schindler założył wraz ze swoją żoną i Murmisem firmę „Oskar Schindler & Co“, która zajmowała się hodowlą nutrii i dzikich zwierząt. Kilka miesięcy po założeniu firmy Oskar Schindler zaczął zastanawiać się nad powrotem do Niemiec i nad możliwością wystąpienia z podaniem o odszkodowanie za utratę swoich fabryk w Polsce i Czechosłowacji.

Mapa Argentyny
Mapa Argentyny

Wniosek o wyrównanie ciężarów

Zdjęcie Mojżesza Beckelmanna
Zdjęcie Mojżesza Beckelmanna

Uchwalona w 1952 r. Ustawa o wyrównanie ciężarów wojennych umożliwiała przyznanie odszkodowania za szkody poniesione przez uciekinierów i przepędzonych z byłych, wschodnich części Niemiec. Oskar Schindler poprosił Mosesa Beckelmana o pomoc przy przygotowywaniu wniosku. Wymagania konieczne do złożenia odpowiedniego wniosku mówiły jednoznacznie, że wnioskodawca w dniu 31.12.1950 r. musi mieszkać na terenie Republiki Federalnej Niemiec lub Berlina albo przebywać za granicą w ramach oficjalnej misji. Oskar Schindler nie spełniał żadnego z tych warunków. Dlatego próbował otrzymać od JOINTu zaświadczenie, że w latach 1949 – 1951 przebywał za granicą na zlecenie tej organizacji. Niestety Schindler nie otrzymał takiego zaświadczenia

Informacja o przyznaniu Schindlerowi odszkodowania wraz z dokumentacją
Informacja o przyznaniu Schindlerowi odszkodowania wraz z dokumentacją

Długi

Farma nutrii i drobiu nie była dochodowym interesem i doprowadziła do wysokiego zadłużenia Schindlerów. Schindler pokładał nadzieję na uratowanie sytuacji poprzez otrzymanie wypłaty części jego roszczeń wobec Republiki Federalnej Niemiec. Uratowani przez niego Żydzi starali się mu pomóc, jednak pomoc dla Schindlera okazała się studnią bez dna. W lipcu 1957 r. JOINT zapłacił Schindlerowi za przelot z Argentyny do Niemiec i z powrotem. Jednak po przyjeździe do Niemiec z otrzymanych 1000 DM zostało Schindlerowi jedynie 400 DM, które także wydał bardzo szybko. W 1954 r. i w 1958 r. Schindler otrzymał dwie pożyczki. Nie spłacił żadnej z nich, a jego wierzyciele musieli uznać je jako stratę.

Informacja o odszkodowaniu dla Schindlera w wysokości 45.000 DM
Informacja o odszkodowaniu dla Schindlera w wysokości 45.000 DM

Walka o ekonomiczny sukces w Niemczech: bankructwa i pomyłki

W okresie 1962-1968 Schindler otrzymał odszkodowanie wysokości 177.651 DM. Dwie trzecie tej sumy pochłonęła spłata długów oraz podatki. Pozostałą część (ok. 50.000 DM) Schindler otrzymał w formie kredytu na zakup nowej fabryki. Schindler zwrócił się do Mietka Pempera z prośbą o pomoc. Pemper pomógł Schindlerowi przygotować zestawienie jego żądań i w 1958 r. udał się wraz z Schindlerem do Banku Wyrównawczego w Bad Godesberg. W 1962 r. dzięki kredytowi w wysokości 50.000 DM Schindler przejął firmę produkującą beton i sztuczny kamień Kurta Ganza w Hochstadt nad Menem. Jednak w niespełna rok firma ogłosiła bankructwo. Podczas próby ratowania firmy Schindler miał atak serca, który prawie go nie zabił. Według Schindlera powodem bankructwa firmy były zbyt niskie wypłaty odszkodowawcze, bardzo zimna zima i bardzo wysoki czynsz, który musiał płacić za dzierżawę fabryki. W okresie 1962-1964 Schindler otrzymał z funduszu wyrównawczego 45.000 DM na pokrycie swoich długów. W 1964 r. Schindler miał kolejny, ciężki atak serca i spędził ponad miesiąc w sanatorium.

Izaak Stern i Kurt R. Großmann

Książka Kurta R. Großmanna: Nieznani bohaterowie
Książka Kurta R. Großmanna: Nieznani bohaterowie

W lipcu 1947 r. kilka kobiet uratowanych przez Schindlera poprosiło Kurta R. Großmanna, Żyda, który w 1933 r. wyjechał z Niemiec i pracował w Światowym Kongresie Żydów, o wysłanie paczek żywnościowych do Schindlera. Großmann zainteresował się osobą Schindlera i poprosił go o opowiedzenie swojej historii. Te informacje wykorzystał w swojej książce opisującej pomoc Żydom niesioną przez osoby niebędące Żydami. Książkę ukazała się pod tytułem „Die unbesungenen Helden: Menschen in Deutschlands dunklen Tagen“ („Nieznani bohaterowie: ludzie w ciemnych dniach Niemiec”).

Raport o działaniach Schindlera

W ten sposób Schindler przed powrotem do Niemiec stał się osobistością znaną w USA, Izraelu oraz w Niemczech. Najwierniejszym przyjacielem Schindlera został Izaak Stern. Po wojnie wyemigrował do Tel Awiwu. Później pomagał Schindlerowi w kwestiach prawnych i towarzyszył mu podczas procesu o wyrównanie ciężarów wojennych. Ponadto Stern poznał Schindlera z Kurtem Jakobem Ball-Kadurim, który z ramienia Jad Waszem tworzył w Jerozolimie pomnik dla ofiar holokaustu i zbierał informacje na temat działalności Schindlera (m.in. „listy” z Brünnlitz z kwietnia 1945 r.). W grudniu 1956 r. Izaak Stern w Jad Waszem opowiedział o swoich doświadczeniach z Schindlerem. Efektem tej relacji była nominacja Schindlera do wyróżnienia „sprawiedliwy wśród narodów świata”. Jednak ta nominacja budziła równocześnie wiele kontrowersji.

Zdjęcie Adolfa Eichmanna, źródło:  United States Holocaust Memorial Museum
Zdjęcie Adolfa Eichmanna, źródło: United States Holocaust Memorial Museum
Oskar Schindler na lotnisku w Tel Awiwie
Oskar Schindler na lotnisku w Tel Awiwie

Spór o „sprawiedliwego wśród narodów świata”

Oskar Schindler z dziećmi, Jerolozima, 1963 r.
Oskar Schindler z dziećmi, Jerolozima, 1963 r.

W 1962 r. Schindler po raz pierwszy przyjechał do Izraela aby przyjąć swoje wyróżnienie jako „sprawiedliwy wśród narodów świata”. Jego przyjazd przyćmił skandal wywołany przez Natana Wurzela (obecnie Antoni Korzeniowski) i jednego z uratowanych przez Schindlera Żydów, Juliusza Wienera. Zarzucili oni Schindlerowi kradzież i znęcanie się nad Żydami. Te oskarżenia mocno trafiły Schindlera, który zdecydował się szczegółowo odnieść się do każdego z zarzutów. Pozostali Żydzi uratowani przez Schindlera połączyli swoje siły, aby przekonać Jad Waszem o humanitarnych czynach Schindlera. W przygotowanym liście odnieśli się wyłącznie do kwestii domniemanych kradzieży i tortur ze strony Oskara Schindlera. Jednak nie udzieli jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy zarzuty Wurzela i Wienera są zasadne, czy też nie. W ten sposób komisja musiała odpowiedzieć na pytanie, czy „niegodziwości” Schindlera mogą zostać zniwelowane przez fakt uratowania ponad 1000 Żydów.

Dyplom w języku hebrajskim przyznany Schindlerowi przez Jad Waszem, maj 1962 r.
Dyplom w języku hebrajskim przyznany Schindlerowi przez Jad Waszem, maj 1962 r.

Skutki kontrowersji Wurzel-Wiener

Początkowo nie istniały żadne wytyczne regulujące przyznawanie wyróżnienia „sprawiedliwy wśród narodów świata”. W 1961 r. sytuacja polityczna Izraela była zdominowana przez proces Adolfa Eichmanna, skazanego ostatecznie na śmierć i straconego. W obliczu takiej atmosfery nominacja Schindlera była kontrowersyjna, ponieważ pierwsze wyróżnienia powinny otrzymywać jedynie te osoby, których czyny nie budziły najmniejszych wątpliwości i które mogły zostać uznane za wzór dla innych. Moshe Landau, pierwszy przewodniczący i jednocześnie sędzia w procesie przeciwko Eichmannowi, był zdecydowanie przeciwny przyznaniu tego tytułu Schindlerowi. Pojawiła się obawa, że inni członkowie komisji zgodzą się z przewodniczącym. Sytuację pogarszał jeszcze fakt, że Schindler był członkiem NSDAP i utrzymywał przyjazne stosunki z wieloma nazistami w tym z Amonem Göthem. Strona opowiadająca się za Schindlera podnosiła jednak jeden koronny argument: ratunek ponad 1000 Żydów. Dzięki temu doszło do kompromisu i Schindler mógł zasadzić drzewo karobowe w „alei sprawiedliwych”. Spór o kontrowersyjną nominację Schindlera trwał jednak aż do 1963 r.

Oskar Schindler przed swoim drzewkiem w alei sprawiedliwych
Oskar Schindler przed swoim drzewkiem w alei sprawiedliwych
Zdjęcie Jad Waszem z lotu ptaka
Zdjęcie Jad Waszem z lotu ptaka

Przyjęcie z 28 kwietnia 1962 r.

Oficjalną datą zasadzenia drzewka był 2 maj 1962 r., czyli izraelskie święto pamięci o holokauście Jom HaShoah. Schindler bardzo ucieszył się z tej wiadomości. Przyleciał do Tel Awiwu 28 kwietnia 1962 r., w dniu swoich urodzin. Na lotnisku przywitało go 300 uratowanych przez niego Żydów wraz z rodzinami. Ponownemu spotkaniu po tylu latach towarzyszyły łzy radości. Schindler przedzierał się prze tłum wołając „Poznaję wszystkich moich Żydów”. W hali czekało na niego 20 dziennikarzy i stacji telewizyjnych. Schindler zwrócił się do nich w następujący sposób: „Urodziłem się w Czechosłowacji i miałem wielu żydowskich przyjaciół. Z biegiem czasu uświadomiłem sobie, że mam tylko dwie możliwości do wyboru: albo całkowicie połączę się z Żydami i wraz z nimi będę narażał swoje życie albo zapomnę o nich i w ten sposób przyczynię się do ich śmierci. Wielu przeciwników nazistowskiego reżimu nie miało siły aby wytrwać w opozycji do samego końca i właśnie dlatego tak niewielu Niemców pomagało Żydom”. Schindler zrezygnował nawet z części oficjalnego programu aby móc dłużej pobyć ze „swoimi” Żydami. Jednak niebawem wybuchł skandal, który skłonił komisję Jad Waszem od odsunięcia Schindlera od ceremonii sadzenia drzewek w alei sprawiedliwych wraz z 11 innymi nominowanymi. Ta decyzja wywołała oburzenie wśród Żydów uratowanych przez Schindlera. Jednak w obliczu szczególnie uroczystego zaproszenia na wieczorne przyjęcie w dniu 8 maja wielu z nich zacisnęło zęby. Ok. 400 Żydów uratowanych przez Schindlera wzięło udział w tym przyjęciu i każdy z nich opowiedział swoją historię i wyraził swoją wdzięczność.

List komitetu Schindlera do Sternberga w związku z podziękowaniami ze strony Żydów uratowanych przez Schindlera
List komitetu Schindlera do Sternberga w związku z podziękowaniami ze strony Żydów uratowanych przez Schindlera
Oskar Schindler, Martin Gosch i Leopold Page w Paryżu, 1963 r.
Oskar Schindler, Martin Gosch i Leopold Page w Paryżu, 1963 r.

Mowa pochwalna dla Oskara Schindlera

Bejski współtworzył mowę pochwalną dla Schindlera i przekazał kopię tej mowy Leopoldowi Page, który rozmawiał z wytwórnią MGM na temat adaptacji filmowej historii Schindlera. Uroczysty wieczór rozpoczął się minutą ciszy dla zamordowanych podczas holokaustu. Następnie zebrani goście zaczęli opowiadać swoje historie: Jakub Sternberg opowiedziało tym, co zrobił Schindler aby zachować ludzką godność więźniów. Dr Leon Salpeter i Biberstein opowiadali o więźniach z transportu z Goleszowa, którzy zostali uratowani wyłącznie dzięki zainstalowaniu nowych instalacji do dezynfekcji oraz łazienek i poświęceniu Emilii Schindler. Salpeter nazwał Schindlera wysłannikiem Boga, bowiem żaden normalny człowiek nie byłby w stanie uczynić to, co zrobił Schindler. Bejski jako jedyny mówił po niemiecku, aby Schindler mógł go zrozumieć. W swojej przemowie podkreślił człowieczeństwo Schindlera oraz jego gotowość do indywidualnego traktowania każdego z więźniów.

Aleksander B. Skotnicki i dr Moshe Bejski w Tel Awiwie, 2005 r.
Aleksander B. Skotnicki i dr Moshe Bejski w Tel Awiwie, 2005 r.
Odręczny list Izaaka Sterna do Oskara Schindlera, 24 kwiecień 1956 r.
Odręczny list Izaaka Sterna do Oskara Schindlera, 24 kwiecień 1956 r.

Przemowy Żydów uratowanych przez Schindlera

Oskar Schindler i Natan Stern
Oskar Schindler i Natan Stern

Następnie kolejni Żydzi uratowani przez Schindlera wygłosili krótkie przemowy (Maurice Florenz, Hersch Licht, Benjamin Wrozlavsky-Breslauer, Moshe Henigman, Meir Bossack, Samuel Springmann i inni). Meir Bossack zadeklamował wiersz pod tytułem „Wyrok jerozolimski” w którym zarzucił papieżowi, że nie zrobił niczego, aby zapobiec holokaustowi. Ostatnim z przemawiających był Izaak Stern. Opowiadał o swoim pierwszym spotkaniu z Schindlerem i ich znajomości w obozie w Płaszowie. Po aresztowaniu Schindlera w 1944 r. Żydzi zaczęli tracić nadzieję na ratunek. Po zwolnieniu Schindlera radość wśród Żydów była ogromna. Ponadto Stern opowiedział o uratowaniu 300 kobiet z Auschwitz oraz wspomniał, iż Schindler umożliwił pogrzebanie zmarłych zgodnie z żydowskim obrządkiem. Na koniec Schindler starał się wytłumaczyć dlaczego przyjechał do Polski. Już przed przyjazdem do Polski miał problemy z SS, a ponadto nawiązał współpracę z Jewish Agency. Na zakończenie spotkania Jakub Sternberg podarował Schindlerowi złoty pierścień z tą samą inskrypcją, która widniała na pierścieniu podarowanym Schindlerowi w Brünnlitz: „Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”. Było to jedyne za życia Schindlera tak wzruszające spotkanie. Jednak wszystkie słowa uznania i podziękowania wypowiedziane w tym dniu nie miały żadnego wpływu na oskarżenia wysunięte przez Wurzela i Wienera.

Dalszy ciąg kontrowersji Wiener/Wurzel/Schindler

W dniu uroczystego przyjęcia Juliusz Wiener powtórzył swoje zarzuty wobec Schindlera twierdząc, że był on takim samym nazistą jak wszyscy inni i że zaczął ratować Żydów dopiero pod koniec wojny tylko i wyłącznie po to, aby uratować własną skórę. Jednak mimo swych zarzutów stwierdził, że Schindlerowi rzeczywiście należą się podziękowania. Gdy Wurzel usłyszał opowieści tego wieczoru odstąpił od zamiaru wytoczenia Schindlerowi procesu, ponieważ doszedł do wniosku, że w obliczu tego, co uczynił Schindler w dalszym przebiegu wojny jego wcześniejsze czyny nie mają znaczenia.

List z Jad Waszem do Schindlera w związku z jego wyróżnieniem jako „sprawiedliwy wśród narodów świata”
List z Jad Waszem do Schindlera w związku z jego wyróżnieniem jako „sprawiedliwy wśród narodów świata”
Kopia pierścienia podarowanego Schindlerowi przez uratowanych przez niego Żydów
Kopia pierścienia podarowanego Schindlerowi przez uratowanych przez niego Żydów

Kryteria przyznania wyróżnienia „sprawiedliwy wśród narodów świata”

W obliczu tego sporu w Jad Waszem zdecydowano ustalić regulamin przyznawania wyróżnienia „sprawiedliwy wśród narodów świata” (1. Wybawca musi uratować co najmniej jednego Żyda narażając przy tym własne życie, 2. Wybawca musi być świadom, że naraża swoje życie, swoją wolność i swoje bezpieczeństwo. 3. Wybawca za swoje czyny nie może otrzymać żadnego wynagrodzenia lub odszkodowania bądź nie może uzależniać swoich czynów od ustnej lub pisemnej umowy. 4. Wybawca musi aktywnie i bezpośrednio uczestniczyć w ratunku i dokonać ratunku osobiście i z własnej inicjatywy, 5. Wybawca musi wymienić świadków, naocznych świadków swoich czynów lub przedłożyć odpowiednie dokumenty, które potwierdzą jego czyny).

Cofnięcie wyróżnienia „sprawiedliwy wśród narodów świata”

Ostatecznie została podjęta decyzja o cofnięciu wyróżnienia „sprawiedliwy wśród narodów świata. Do Oskara Schindlera nie została wysłany żaden medal oraz żaden dyplom. W uzasadnieniu komisja podała, że najpierw musi zapoznać się ze wszystkimi aspektami sprawy. Jednocześnie komisja podziękowała Schindlerowi za jego wspaniałe czyny. W szczególności podkreślono ratunek 300 kobiet z Auschwitz, ratunek Żydów z Goleszowa, zakup dodatkowych porcji żywności i lekarstw, które poprawiły sytuację więźniów w obozie w Brünnlitz oraz umożliwienie pochowania zmarłych zgodnie z żydowskim rytuałem. Ponadto komisja podkreśliła, że Schindlerowi należy się uznanie ze strony całego narodu żydowskiego. Wprawdzie oficjalnie Schindler nie był „sprawiedliwym wśród narodów świata”. Jednak otrzymał swój dyplom po tym, jak w 1970 r. Bejski został przewodniczącym komisji. Gdy w 1993 r. Emilia Schindler przyjechała do Izraela aby uczestniczyć w końcowej scenie filmu „Lista Schindlera”, otrzymała dyplom na mocy którego ona i jej mąż zostali oficjalnie uznani za „sprawiedliwych wśród narodów świata”.


Brief an Dr. Ball-Kaduri (verfasst von Oskar Schindler)

Einzelnachweise


Persönliche Werkzeuge